نتایج تحلیل‌ها نشان داده است که تا اواسط دهه آینده، ایران می‌تواند از ذخایر توسعه‌نیافته برای جبران کاهش برداشت از ذخایر توسعه‌یافته خود استفاده کند؛ یعنی ذخایری که هنوز آماده بهره‌برداری نیستند باید به مرحله‌ای برسند که بتوان از آن‌ها بهره‌برداری را آغاز کرد.
با توجه به سیاست‌های جهانی در راستای کاهش انتشار کربن و ظهور تکنولوژی‌های نوین برای استخراج نفت از منابع غیرمتعارف، کماکان می‌توان از ذخایر نفت ایران تا مدت‌زمان طولانی بهره‌برداری کرد؛ بنابراین در حال حاضر مهم‌تر از تخمین مقادیر نفت ایران، تخمین ظرفیت کشور در استخراج نفت از ذخایر است. از مجموع ۹۸ میدان نفتی در ایران، از سال ۱۹۱۳ تاکنون در حدود ۷۲ میلیارد بشکه نفت استخراج‌شده است.
نرخ کاهش سالیانه میادین نفتی در ایران ـ با در نظر گرفتن تعمیرات ـ ۶ درصد، میزان تولید چاه‌های جدید در سال ۲۰۱۶ در حدود ۱.۷ میلیون بشکه در روز (با نرخ کاهش ۲/۳ درصدی در سال) و میزان بهره‌برداری از میادین به ازای تزریق یک‌میلیون مترمکعب گاز طبیعی، در حدود چهار هزار بشکه نفت برآورد شده است.
براساس محتمل‌ترین سناریو، انتظار می رود ظرفیت تولید نفت خام تا پیش از سال ۲۰۲۰ به چهار میلیون بشکه در روز و تا سال ۲۰۳۰ به ۴.۴ میلیون بشکه در روز برسد. همچنین انتظار می‌رود درآمد ناخالص سالیانه از نفت در دهه آینده به مقدار آن در سال ۲۰۱۲-۲۰۱۱ برسد که چیزی در حدود ۱۵۰ میلیارد دلار بوده است.
وضعیت ذخایر نفتی ایران
نتایج تحلیل‌ها نشان داده است که تا اواسط دهه آینده، ایران می‌تواند از ذخایر توسعه‌نیافته برای جبران کاهش برداشت از ذخایر توسعه‌یافته خود استفاده کند؛ یعنی ذخایری که هنوز آماده بهره‌برداری نیستند باید به مرحله‌ای برسند که بتوان از آن‌ها بهره‌برداری را آغاز کرد. بااین‌حال، مشکل اصلی از بعد از اواسط دهه آینده آغاز می‌شود که حفظ نرخ تولید در همان سطح، مستلزم بهره‌برداری از تعداد بیشتری چاه، تزریق مقادیر بیشتری گاز طبیعی، استخراج مصنوعی و سرمایه‌گذاری بیشتر در این بخش است؛ بنابراین علیرغم آن‌که انتظار می‌رود درآمد ناخالص افزایش یابد، افزایش هزینه‌های تولید به‌علاوه افزایش مصرف در داخل کشور، اجازه افزایش صادرات را از سطح مشخص پس از سال ۲۰۲۵ نمی‌دهد.
کل درآمد حاصل از فروش نفت در ایران در حدود ۳۰ درصد از درآمد دولت است (که البته این رقم در سال‌های مختلف تغییراتی دارد) که بیش از ۲۰ درصد از آن ارزش‌افزوده ناخالص واقعی است. صنعت نفت و گاز در ایران نیاز به تکنولوژی و سرمایه‌گذاری به‌صورت جدی دارد.
به این منظور، دولت ایران برای جذب ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیارد دلار برای بخش بالادستی مطابق با برنامه توسعه ششم، ۵۰ پروژه نفتی و گازی در راستای سرمایه‌گذاری خارجی در عرصه بین‌المللی مطرح کرده که در قالب قراردادهای بیع متقابل که در سال ۱۹۸۹ تصویب‌شده است، اجرا می‌شود. طبق این قراردادها، پس از توسعه میادین، مالکیت درنهایت به شرکت ملی نفت ایران بازمی‌گردد و شرکت خارجی نمی‌تواند بر میادین نفتی مالکیت داشته باشد که البته اصلاحاتی در این زمینه انجام‌شده است.
از سوی دیگر، نگرانی‌ها در مورد شرایط آب‌وهوایی، سیاست‌گذاری‌هایی را در راستای کاهش انتشار کربن دی‌اکسید، همراه داشته است و بدین گونه جذابیت سوخت‌های فسیلی کاهش‌یافته است. درواقع توافق پاریس در راستای محدود کردن افزایش دمای جهانی تا دو درجه سانتی‌گراد، تنها اجازه انتشار یک تریلیون تن کربن دی‌اکسید را داده است که منجر به محدود شدن افزایش رشد تقاضای نفت تا ۰.۶ درصد در سال ۲۰۳۰ شده است.
در حال حاضر ظرفیت پایدار برای استخراج نفت خام در حدود ۳.۷ میلیون بشکه در روز تخمین زده‌شده است. طی دو دهه اخیر، ظرفیت تولید همواره مابین ۳.۶ و ۴.۱ میلیون بشکه در روز نوسان داشته است. اگرچه صادرات نفت پس از مدت اندکی از توسعه اولین میادین آغاز شد و تا اواسط دهه ۱۹۷۰ به ۵.۵ میلیون بشکه در روز رسید، با وقوع انقلاب در سال ۱۹۷۹ به یک‌میلیون بشکه در روز کاهش یافت. صادرات نفتی پس از رشد مجدد، بار دیگر در سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ به دلیل تحریم‌ها کاهش یافت.
با هزینه‌ای در حدود ۱۰ دلار به ازای هر بشکه، تولید نفت در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای دنیا کم‌هزینه‌تر است؛ اما توجه به این نکته حائز اهمیت است که جبران کاهش استخراج از میادین توسعه‌یافته، تنها با بهره‌برداری از ذخایر توسعه‌نیافته و ذخایری که استخراج از آن‌ها سخت‌تر است، امکان‌پذیر می‌شود و لزوم استفاده از روش‌هایی همچون EOR را گوشزد می‌کند که هزینه‌های تولید نفت افزایش و به‌تبع آن سود را کاهش می‌دهد.
علاوه بر این رشد تقاضای هیدروکربن‌های مایع در داخل کشور، مسئولیت دیگری بر دوش صنعت نفت ایران قرار می‌دهد. در شکل زیر، رشد اقتصادی و تقاضای سوخت مایع هیدروکربنی از نفت را نشان می‌دهد.
چه کار باید کرد؟
از مجموع ۹۸ میدان نفتی در ایران، از سال ۱۹۱۳ تاکنون در حدود ۷۲ میلیارد بشکه نفت استخراج‌شده است. با توجه به کاهش سالیانه میادین نفتی در ایران و کاهش تولید چاه‌های جدید، بررسی نحوه عملکرد چاه‌ها اهمیت فراوانی دارد. در راستای افزایش بهره‌وری از میادین نفتی لازم است نکات زیر به‌دقت بررسی شوند:
ـ کاهش نرخ تولید چاه‌های نفت باید موردتوجه قرار گیرد.
ـ ظرفیت تولید از میادین بهره‌برداری شده از ۳.۷ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۵ به ۲.۵ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۴۰ می‌رسد که این زنگ خطری است که با تزریق گاز و آب به چاه‌های موجود از روند کاهش آن جلوگیری می‌کنند.
ـ ظرفیت تولید از میادین توسعه‌نیافته از ۹۰ هزار بشکه در سال به یک‌میلیون بشکه در سال ۲۰۲۷ می‌رسد، اما بعداز آن این ظرفیت به ۶۲۰ هزار بشکه در سال ۲۰۴۰ می‌رسد که این امر نشانگر اهمیت توجه به میادین توسعه‌نیافته است.
منبع: مجله خبری ایکسب