به دنبال انتشار اخبار تصویب سقف جدید وام خرید مسکن و جزئیات اقساط ماهانه آن که نشان از عدم‌تناسب آن با استطاعت پرداخت خانه‌‌‌اولی‌‌‌ها داشت، بانک مرکزی در بخشنامه‌‌‌ای به بانک عامل بخش مسکن تاکید کرد امکان بازپرداخت پلکانی اقساط را حسب درخواست متقاضیان وام فراهم کند. اما آیا پلکانی شدن اقساط وام مسکن را به یک تسهیلات در استطاعت برای متقاضیان خرید خانه تبدیل می‌کند؟
به گزارش روند بازار به نقل از دنیای‌اقتصاد، پرداخت پلکانی اقساط وام مسکن چیز جدیدی نیست و از سال‌های قبل در بانک عامل بخش مسکن این امکان میسر بود که در صورت درخواست متقاضی، به جای تعیین یک رقم ثابت به عنوان قسط در طول کل دوره بازپرداخت، رقم پایین‌‌‌تری در سال اول تعریف می‌شود و سپس سالانه به درخواست متقاضی سه، پنج یا ۹درصد بر آن افزوده خواهد شد. البته در سال‌های گذشته استقبال از بازپرداخت پلکانی اقساط وام مسکن چشمگیر نبود اما اکنون که قسط یک فقره وام زوجین مسکن به انضمام یک فقره جعاله در تهران به ۲۰ میلیون و ۵۰۰هزار تومان میرسد، برخی از مسوولان از پلکانی شدن اقساط به عنوان راهکار برقراری تناسب میان قسط و استطاعت وام‌‌‌گیرندگان سخن گفتند. این در حالی است که اختلاف چندانی بین سطح قسط در بازپرداخت به روش ساده و پلکانی وجود ندارد.
بررسی «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد در صورتی که بازپرداخت پلکانی اقساط با نرخ ۳درصد مبنا قرار بگیرد، قسط وام مسکن ۸۰۰ میلیونی زوجین در سال اول به جای ۱۶ میلیون و ۱۰۰هزار تومان به ۱۴ میلیون و ۶۰۰هزار تومان کاهش خواهد یافت و اگر نرخ ۵درصد مبنا قرار بگیرد، این قسط به ۱۳ میلیون و ۷۰۰هزار تومان میرسد. همچنین وام جعاله ۱۶۰ میلیون تومانی که اقساط آن در حالت عادی ۴ میلیون و ۴۰۰هزار تومان است، در حالت بازپرداخت پلکانی با نرخ ۳درصد به ۴ میلیون و ۲۰۰هزار تومان کاهش می‌‌‌یابد و با نرخ ۵درصد به۴ میلیون و ۱۰۰هزار تومان کاهش می‌‌‌یابد.
اعداد و ارقام مذکور نشان می‌دهد سرجمع قسط سقف وام مسکن با رقم ۹۶۰ میلیون تومان در تهران که در حالت عادی ۲۰ میلیون و ۵۰۰هزار تومان است، به روش پلکانی با نرخ ۳درصد به ۱۸ میلیون و ۸۰۰هزار و با نرخ ۵درصد به ۱۷ میلیون و ۸۰۰هزار تومان در سال اول کاهش پیدا می‌کند. در واقع کاهش قسط وام مسکن در این صورت چیزی بین ۸ تا ۱۳درصد خواهد بود و به این ترتیب همچنان سطح جدید اقساط از استطاعت پرداخت متقاضیان مسکن با توجه به سطح حقوق و دستمزد فاصله زیادی دارد.
واقعیت این است که اگر فرد یا زوجی توان بازپرداخت ماهانه حدود ۱۸ میلیون تومان بابت وام مسکن را داشته باشد، احتمال اینکه بتواند از عهده قسط ۲۰ میلیون تومانی بربیاید نیز کم نیست؛ ضمن اینکه تجربه سال‌های گذشته نشان داده اغلب وام‌‌‌گیرندگان تسهیلات مسکن همواره بازپرداخت ساده را به پلکانی ترجیح می‌‌‌دادند چراکه اعتقاد داشتند با تحمل یکی دو سال سختی، در سال‌های سوم به بعد ارزش اقساط در نسبت با رشد درآمد آنها افت می‌کند و دیگر فشار زیادی به آنها وارد نمی‌شود. همین واقعیت اکنون بیش از پیش درمورد وام‌‌‌گیرندگان مصداق دارد و آنها با توجه به نرخ بالای تورم قسط ثابت در طول ۱۲ سال را به روش پلکانی ترجیح می‌دهند؛ به‌ویژه با توجه به اینکه در حالت پلکانی به طور متوسط اختلاف قسط با مدل ساده فقط حول و حوش ۲ میلیون تومان است.
به نظر میرسد سیاستگذار به جای اینکه روی نحوه بازپرداخت وام که تا این حد روی استطاعت متقاضیان وام کم‌‌‌اثر است تمرکز کند، باید روی بهبود نرخ رشد اقتصادی و افزایش درآمد سرانه ایرانیان متمرکز شود. وقتی متغیرهای کلان اقتصادی بهبود پیدا کند و به اصطلاح اقتصاد‌‌‌دان‌‌‌ها، کیک اقتصاد بزرگ‌تر شود، سهم هر ایرانی از درآمد سرانه افزایش خواهد یافت و استطاعت بازپرداخت وام‌‌‌های بلندمدت مثل وام مسکن نیز به این ترتیب تقویت می‌شود. راه‌حل دیگری که برای کاهش قسط در برابر سیاستگذار وجود دارد این است که طول دوره بازپرداخت تسهیلات مسکن را مثل کشورهای توسعه‌یافته تا ۲۰ سال افزایش دهد. در این صورت میزان اقساط تناسب بیشتری با استطاعت متقاضیان وام مسکن به‌خصوص خانه اولی‌‌‌ها پیدا می‌کند.