عراق یکی از کشورهای جهان عرب است که سالانه زائران و مسافران زیادی را از کشورهای دیگر مانند ایران میزبانی می‌کند. شهر بغداد در این کشور به عنوان پایتخت آن شناخته شده و انواع بازارهای مختلف را در خود جای داده است. یکی از این بازارها، بازار شورجه، بازار قدیمی بغداد است که همچنان بافت قدیمی خود را حفظ کرده است. در این مطلب بیشتر با این بازار و اصناف موجود در آن آشنا خواهیم شد.
تاریخچه بازار شورجه
یکی از بازارهای کشور عراق که در شهر بغداد قرار دارد بازار شورجه است. بسیاری در جهان عرب این بازار را می شناسند. حتی برخی از ایرانیان نیز که به این کشور سفر می‌کنند از این بازار قدیمی بازدید می کنند. بازاری که تاریخش به دوران حکومت عباسیان در قرن چهارم هجری بازمی‌گردد و از میراث کهن تمدن و فرهنگ شهر بغداد به شمار می‌رود. نام این بازار تاکنون چند بار تغییر کرده و باستان شناسان و تاریخ نگاران درباره نام این بازار نقل متفاوتی دارند. بعضی از تاریخ‌نگاران می‌گویند این بازار در ابتدا سوق الجند نام‌گذاری می‌شده زیرا در آن زمان سپاه عباسی کالاهای مورد نیاز خود را از طریق تاجرانی که از شام یا هند و کشورهای دیگر به عراق می‌آمدند، از این بازار تهیه می‌کرد. نام این بازار سپس به «الریحانیین» و «العطارین» تغییر کرد و در نهایت شورجه نامیده شد. بازار شورجه در محله شورجه بغداد قرار دارد که قبلا نام آن «التماره» بوده است. دلیل نام‌گذاری آن به این نام به دلیل این بوده است که در بازارهایش خرما فروخته می‌شد. از جمله جلال الدین الحنفی می‌گوید که کلمه شورجه از ریشه کلمه ایرانی «شورگاه» یا «شورچاه» می‌آید که بعدها تبدیل به شورچه و شورجه شده است. این بازار در شرق رودخانه دجله در مرکز پایتخت، شهر بغداد واقع شده و بالغ بر هزار متر طول دارد که از میدان التحریر به سمت میدان الخلانی تا میدان باب معظم ادامه دارد. در طول این مسیر، از مجموع ۱۳ دهنه پل موجود در رودخانه دجله، پنج دهنه پل در این قسمت واقع شده‌اند.
بازار شورجه عراق
از میدان التحریر که وارد خیابان الخلانی شوید، صدای شلوغی به گوش می‌رسد و در هر لحظه بر تعداد جمعیت آن افزوده می‌شود. بازار شورجه دقیقا از این قسمت آغاز می شود؛ هر چه طول خیابان الخلانی را بیشتر طی می‌کنید، با تعداد زیادی از دست فروشان مواجه می‌شوید که در کنار خیابان بساط کرده‌اند و انبوهی از جمعیت برای خرید انواع و اقسام کالاها مشتریان آن‌ها هستند. مسافرانی که از ایران با بلیط هواپیما مشهد بغداد به این کشور سفر می‌کنند و در هتل‌های شهر بغداد اقامت دارند، ممکن است از این بازار عبور کرده باشند. در وسط بازار شورجه، یک پاساژ تک‌فروشی برای انواع کالاها و پوشاک وجود دارد که می‌توان برای خرید از آن بازدید کرد. این مکان در خیابانی به نام سوق العربی واقع شده است. در این قسمت با ساختمان‌های قدیمی بازار مواجه می شوید. بافت قدیمی این بازار گویای قدمت دیرینه آن است. کمی جلوتر یک کلیسا را خواهید دید که در کنارش مسجدی نیز قرار دارد. در همین مسیر دست فروشان انواع پوشاک مردانه و زنانه را نیز می بینید.
تنوع مغازه‌ها و دستفروشان در این بازار به وضوح دیده می‌شود. برخی پوشاک و برخی دیگر کالاهای زینتی می‌فروشند. از دستفروش‌هایی که انواع خوراکی‌ها و فست فود را عرضه می‌کنند نمی‌توان چشم پوشید. تعدادی از آن‌ها فلافل طبخ می کنند و دود کباب اغذیه فروش‌های کنار خیابان فضا را پر از بوی غذا می‌کند. نوشیدنی معروف عراقی‌ها نیز طرفداران خود را دارد. زبیب یا همان شربت مویز به علاوه شربت لیموامانی در اکثر بخش‌های خیابان توسط دست فروش‌ها و مغازه‌های آبمیوه فروشی فروخته می‌شود. برخی هم وسایل برقی و خودرو می‌فروشند.
مغازه های بازار شورجه بغداد
هرچه طول خیابان الخلانی و سپس خیابان الخلفاء را بیشتر طی می‌کنیم، راسته‌های بازار شورجه بیشتر به چشم می‌آید. این راسته‌ها از خیابان‌های اصلی الخلانی و الخلفاء به طور فرعی و شاخه شاخه ایجاد شده است. در بعضی از راسته‌ها با مغازه‌های فروش شوینده و وسایل پلاستیکی رو‌به‌رو می‌شوید. در بخش دیگری نیز انواع ادویه فروشی‌ها و عسل‌فروشی‌ها را مشاهده خواهید کرد. البته در این بازار توقعی از وجود بازارها و فروشگاه‌های لوکس نباید داشته باشید. برخی از ایرانیانی که از مبدا تهران با بلیط هواپیما تهران بغداد به کشور عراق برای زیارت سفر می‌کنند، برای خرید سوغاتی ممکن است سری به این بازار بزنند. دلیل آن هم قیمت مناسب کالاها است. بازار شورجه تنها بازاری است که مردم بغداد و حتی استان‌های دیگر به دلیل قیمت‌های ارزان‌تر آن و عمده فروشی به آنجا می‌آیند و کالاهای مورد نیاز خود را خریداری می‌کنند. شلوغی بیش از حد این بازار نیز به همین دلیل است؛ باوجود اینکه بازارهای دیگری نیز در بغداد هستند اما بازار شورجه همچنان رونق خود را در بافت قدیمی شهر بغداد به خوبی حفظ کرده است. این بازار بیش از ۱۹ راسته دارد که از جمله می توان به راسته مس‌گران، صابون و شوینده فروش‌ها، بازار لوازم التحریر، ظروف، لوازم خانگی، لوازم خودرو، پوشاک مردانه، پوشاک زنانه، مواد غذایی و بازار فروش حیوانات و پرندگان است.
با ورود به یکی از راسته‌ها، چهره بازار سنتی تهران در ذهنتان تداعی می‌شود؛ با کوچه ها و دالان‌های باریک و دراز قدیمی و سقف های پوشیده که گاهی دالان‌ها آنقدر باریک است که به سختی می‌توان از آن عبور کرد. اما آنچه در این دالان‌های باریک نمایان می‌شود، سالها تحریم، جنگ، ویرانگری، اشغالگری و انفجارهای متعدد است که از دیوارها و سازه‌های این منطقه دیده خواهد شد. با عبور از راسته‌های مختلف بازار شورجه می راث تاریخی و فرهنگی بغداد است که نمایان می‌شود. از مسجد تاریخی الخلفا و کارونسرای خان مرجان گرفته تا مدرسه مستنصریه که به آن اولین دانشگاه جهان اسلام در دوره عباسی گفته می‌شود. دیگر اماکن تاریخی و فرهنگی از بازار شورجه جدا از اهمیت اقتصادی، یک فضای ارزشمند تاریخی، دینی و گردشگری می‌سازد.
وسعت این بازار آنقدر زیاد است که حتی بسیاری از ساکنان بغداد نیز بعد از چندین بار رفت و آمد می‌توانند راه درست رفت و برگشت را ازمیان این دالان‌ها پیدا کنند. با این حال، در همه جای این بازار آنچنان گرما و صمیمیت کم نظیری وجود دارد که خستگی پیاده روی دو ساعته در دل آن اصلا احساس نمی‌شود. با وجود اینکه دوران تاریک حملات تروریستی تمام شده و در شهر بغداد نظیر بسیاری دیگر از مناطق عراق از این دست حملات دیگر وجود ندارد، اما باز هم سایه ترس و نگرانی در اذهان فروشندگان و ساکنان آن منطقه باقی است. فضای امنیتی را می‌توان همچنان در بازار شورجه و دیگر بازارهای بغداد شاهد بود. هر چند قدم نیروهای پلیس مستقر هستند و همه چیز را زیر نظر دارند و از گرفتن فیلم و عکس جلوگیری می‌کنند. بازار شورجه آنقدر گسترده است که به راحتی نمی‌توان آن را توصیف کرد اما می‌توان آن را نماد تاریخ و تمدن مردم این کشور با وجود همه مشکلات و رنج‌ها دانست.
در انتها
در این مطلب با بازار شورجه عراق در پایتخت این کشور آشنا شدیم و تاریخچه این بازار بزرگ را بررسی کردیم. برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد کشور عراق و همچین رزرو بلیط هواپیما بغداد تهران می‌توانید به وبسایت گردشگری یوتراوز مراجعه کنید.