یکی از ادویه های پر مصرف از گذشته تا به امروز زعفران است، اهمیت استفاده از زعفران و رنگ و طعم و عطر بی نظیری که دارد بر کسی پوشیده نیست نه تنها در کشور ایران بلکه این ادویه بی نظیر در تمام جهان طرفدار دارد. شاید آگاهی از تاریخچه زعفران این طلای سرخ برای شما هم جالب باشد در ادامه به تاریخچه زعفران در ایران و جهان می پردازیم تا با شگفتی های آن بیشتر آشنا شوید.
قدمت زعفران
قدمت زعفران به ۳۵۰۰ سال پیش باز می گردد از گذشته تا به امروز به عنوان گران ترین ادویه شناخته می شد. زعفران را با نام زر پران به معنی گلی که پرهای آن به زر شباهت دارد استفاده می کردند، یکی از دلایلی که زعفران به طلای سرخ شباهت دارد همین گبرگ های شبیه به زر رنگ سرخ آن است، نام علمی این گیاه Crocus sativus است و در خانواده زنبقیان قرار دارد. عطر و طعم زعفران به دلیل ساختار شیمیایی آن است و رنگی که دارد به علت وجود رنگ دانه در این گیاه می باشد.
خاستگاه زعفران
معمولا خاستگاه انواع ادویه جات در جهان خاورمیانه و آسیای شرقی است و از طریق آن ها به کشورهای اروپایی صادر می شود. جاده ابریشم که در گذشته یکی از بزرگترین راه ها برای تجارت و صادرات و واردات بوده است در کشور ما ایران قرار دارد و زعفران نیز در آن جا به سایر کشورها فرستاده می شد. درباره محل پیدایش زعفران با توجه به مستندات موجود کشور ایران است اما احتمال کمی کمتر از ۱۰درصد وجود دارد که این طلای سرخ در بین النهرین یا یونان نیز متولد شده باشد.
شاید برای بسیاری از شما جالب باشد که بدانید مبدا اصلی کاشت زعفران در ایران شهر همدان است بسیاری از افراد فکر می کنند که مبدا اصلی آن شهرهای استان خراسان رضوی است اما باید بگوییم که مبدا اصلی آن شهر رودآور در تویسرکان همدان است. امروزه مناطق کاشت زعفران در همدان به فراموشی سپرده شده است و در خراسان رضوی، نیشابور و تربت حیدریه بیشتر کشت می شود. به صورت کلی گیاه زعفران در آب و هوای سرد سیر رشد بهتری دارد و در مناطق گرمسیری توصیه به کشت نمی شود.
اولین زمین ها و کشاورزان زعفران در جهان
به علت این که زعران در ایران متولد شده است، کشت و کشاورزی آن نیز به ایرانیان تعلق دارد و در حال حاضر نیر بزرگترین تولید کننده و صادر کننده زعفران در جهان است و از طریق این صنعت توانسته اند ارز قابل توجهی را سالانه وارد کشور کنند.
ایرانیانی که در زمان معاویه به شام تبعید شده بودند کاشت زعفران را برای بار اول از همان مناطق آغاز کردند، با گذشت زمان و کسب تجربه در نحوه و زمان کشت توانستند زمین بیشتری را به کاشت زعفران اختصاص دهند و کاشت تا مناطقی مانند اندلس، سیسیل و شمال آفریقا گسترش یافت. از قوم های ایرانی که تاثیر قابل توجهی در گسترش کاشت زعفران داشتند می توان به رستمیان و بنی طبری اشاره کرد.
زمان صادرات زعفران
کشور ایران اولین صادرات زعفران را در زمان پارت ها انجام داده است، زعفران از طریق اقوام مختلف پارت به چین، یونان و روم صادر شده است و بعد از آن به اقصی نقاط جهان سرایت کرد. در حال حضر کشور ایران بزرگترین صادرکننده زعفران در جهان است. صادرات زعفران یکی از پردرآمد ترین شغل هایی است که در کشور ایران وجود دارد اما اگر قصد انجام چنین کاری را دارید باید نکات مرتبط با آن مانند موارد زیر را بدانید.
- مقدار سرمایه لازم برای شروع کار
- بررسی و مقیاس سنجی نیاز بازارهای جهانی
- شناخت انواع زعفران برای صادرات متناسب با سلیقه آن منطقه
- دریافت مدارک و مجوزهای لازم و کارت بازرگانی
- بسته بندی محصول در سطح جهانی و استاندارد
خواص درمانی
در گذشته بسیاری از طبیبان از زعفران برای خواص درمانی استفاده می کردند امروزه در طب سنتی نیز از زعفران به عنوان دارو استفاده می کنند. یکی از مهم ترین خواص درمانی زعفران آرامش عصاب و روان است. بسیاری از پزشکان سنتی برای داشتن خوابی راحت توصیه می کنند یک لیوان شیر و زعفران قبل از خواب بنوشید.
استفاده به عنوان عطر
در گذشته های دور افراد برای معطر کردن بدن خود از گیاهان خوشبو استفاده مس کردند. ساکنین حاشیه مدیترانه از عصاره گیاه زعفران برای ساخت عطر و خوشبو کننده استفاده می کردند و آن را معمولا به افراد ثروتمند می فروختند. زعفران از گذشته دارای بهای بالایی بوده است و هر کسی قدرت خرید آن را نداشته است. امروزه به علت گسترش تولید افراد زیادی قادر به خرید و مصرف آن هستند. زعفران مهرآیین یکی از برندهایی است که محصولات خود را با قیمت مقرون به صرفه به دست مصرف کننده می رساند.
در مکتوبات تاریخی در زندگی نامه داریوش هخامنشی به این موضوع اشاره شده است که داریوش برای معطر کردن تن خود از زعفران و شیر استفاده می کرده است.
خواص خوراکی
زعفران ادویه ای که از گذشته تا به امروز به خاطر رنگ و بوی بی نظیری که دارد در انواع غذاها به ویژه غذاهای ایرانی به عنوان طعم دهنده استفاده می شود. از جمله غذا و خوراکی هایی که در آن زعفران استفاده می شود می توان به شله زرد، جوجه کباب، زرشک پلو با مرغ، انواع شربت ها اشاره کرد.
خاصیت رنگ دهی
استفاده به عنوان جوهر برای نوشتن در گذشته که از گیاهانی که دارای رنگ طبیعی بودند مانند زعفران بسیار مرسوم بوده است. علاوه بر این یکی دیگر از کاربردهایی که خاصیت رنگ دهی زعفران دارد در صنعت رنگ رزی است که برای رنگ دهی به پارچه ها از آن استفاده می کردند.
اهمیت و خواص زعفران به قدری زیاد است که بهتر است هر کسی در برنامه غذایی روزانه خود به میزان سرانه مصرف روزانه که معادل ۳ گرم است مصرف کنند حال می توانند این سه گرم را به شکل های مختلف و در وعده های متفاوت استفاده کنند مانند استفاده در غذا، خوردن شیر با زعفران قبل از خواب یا نوشیدن شربت و چای رعفران در طول روز و موارد دیگر. برای بهره مندی از خواص زعفران باید از بهترین برند زعفران استفاده کنید. خوشبختانه در کشور ایران برندهای معتبر وجود دارد برند مهرآیین یکی از بهترین برندهای تولید و عرضه زعفران در کشور است که علاوه بر آن می توانید از محصولاتی همچون چای و زرشک و نبات نیز استفاده کنید.
سخن آخر
ما در این بخش شما را با تاریخچه زعفران در ایران و جهان آشنا کردیم تا بیشتر به اهمیت زعفران پی ببرید ما باید از خداوند شاکر بشیم که این گیاه گران بها در کشور ما ایران به فراوانی یافت می شود. زعفران به خودی خود یکی از گران‌ترین ادویه ها در جهان است حال فرض کنید کشورهای دیگر که این ادویه را وارد می کنند بهای بسیار بیشتری نسبت به کشور ایران باید برای مصرف آن و بهره مندی از خواص بینظیری که دارد بپردازند.
خبرنگار: بهروز مجیدی