چکیده : مقایسه سیستم مالیاتی کشورهای مختلف در استفاده از تجربیات موفق آن کشورها کمک میکند تا راه های آزموده شده و به نتیجه رسیده را استفاده کرد و به سرعت به نتیجه رسید . درحال حاضر سیستم مالیاتی ایران دارای مشکلات عدیده ایست که سبب فرار مالیاتی عده زیادی شده است و هم چنین باعث دقیق نبودن مبالغ اعلامی می باشد. بررسی سیستم مالیاتی کشورهای مختلف و سنجیدن میزان رضایت مردم و هم چنین خدمات دریافتی مردم از دولت ، معیار مناسبی برای شناسایی سیستم های مالیاتی موفق می باشد.
مقایسه سیستم مالیاتی کشورهای مختلف در استفاده از تجربیات موفق آن کشورها کمک میکند تا راه های آزموده شده و به نتیجه رسیده را استفاده کرد و به سرعت به نتیجه رسید . درحال حاضر سیستم مالیاتی ایران دارای مشکلات عدیده ایست که سبب فرار مالیاتی عده زیادی شده است و هم چنین باعث دقیق نبودن مبالغ اعلامی می باشد.
بررسی سیستم مالیاتی کشورهای مختلف و سنجیدن میزان رضایت مردم و هم چنین خدمات دریافتی مردم از دولت ، معیار مناسبی برای شناسایی سیستم های مالیاتی موفق می باشد.
هم اکنون بسیاری از شرکت ها دارای وکلای مالیاتی هستند که به آن ها در کاهش نرخ مالیات کمک می کننند. البته در ایران دلال های مالیاتی هم نقش پررنگی دارند که سبب آسیب و زیان به سیستم مالیات کشور هستند.
دولت‌ها همیشه برای انجام مسئولیت‌های خود، به منابع مالی نیاز دارند. این منابع مالی عمدتاً از درآمدهای مالیاتی و غیرمالیاتی تامین می‌شوند. در حالی که درآمدهای غیرمالیاتی، که بخش قابل توجهی از آنها از فعالیت‌های اقتصادی دولت به دست می‌آید، به صورت نامنظم و نامطمئنی است، سهم بالای درآمدهای مالیاتی باعث کاهش کسری‌های بودجه و عوارض دیگر در اقتصاد می‌شود.
با این حال، این موضوع چالش‌های زیادی را در بر دارد؛ اگر بخواهیم به افزایش درآمدهای مالیاتی بپردازیم، باید نظام مالیاتی را به شکلی اصلاح کنیم که اقتصاد غیررسمی رشد نکند. برای پیدا کردن راه‌حل بهتر، می‌توان از تجربیات کشورهای موفق نظیر اسکاندیناوی و روی‌کشی‌های آنها در این زمینه الهام گرفت.
ایجاد نظام مالیاتی مناسب، یکی از اولویت‌های دولت‌ها در این راستاست. باید با استفاده از واژه‌هایی همچون بهینه سازی، شفافیت، عدالت و کارآمدی، نظام مالیاتی را اصلاح کنیم. افزایش آگاهی مردم درباره نحوه پرداخت مالیات و ارائه اطلاعات بیشتر درباره نحوه استفاده از این پول‌ها، نیز می‌تواند مهم باشد.
دولت‌ها باید بر این امر تاکید کنند که پرداخت مالیات به نفع همه است و برای توسعه اقتصاد و خدمات عمومی لازم است. در نتیجه، باید این موضوع با همکاری مردم و پیشگامی دولت‌ها، به یک پروژه ملی تبدیل شود.
در نهایت، باید به دنبال اصلاحات سیستمی در نظام مالیاتی باشیم و از واژه‌هایی مانند شفافیت، کارآمدی و عدالت در این زمینه استفاده کنیم. اگر با این رویکرد پیش برویم، مطمئن هستیم که می‌توانیم به یک نظام مالیاتی خوب و جامع دست پیدا کنیم که برای توسعه اقتصاد مشترک مفید باشد.
مشکلات پیچیده نظام مالیاتی ایران
نظام مالیاتی ایران با بخشنامه‌ها و احکام متعدد مشکلاتی دارد که نیاز به رفع آنها حس می‌شود.
عدم وجود نظام جامع مالیاتی، تعیین نرخ‌های بالا و متعدد، معافیت‌های گسترده و نبود سیستم شناسایی مودیان و هزینه‌های آنها، از جمله مشکلات این نظام هستند.
این موضوع باعث شده است که ارقام قطعی مالیاتی نسبت به ارقام مندرج در برگ‌های تشخیص بسیار ناچیز شود ، بسیاری از شرکت ها از یک وکیل خبره برای کاهش مالیات اعلام شده استفاده می کنند .
ناگفته نماند این شرایط فرصتی برای دلالان مالیاتی ایجاد کرده تا از شرایط سو استفاده کنند.
ساده سازی نظام مالیاتی
ساده‌سازی نظام مالیاتی به دلیل تاثیر آن بر افزایش اثربخشی و کارایی دستگاه مالیاتی، موضوعی است که می‌تواند بسیاری از مشکلات ذکر شده را حل‌وفصل کند. چراکه موقعیت مرکزی پایتخت با حضور وکلای متخصص امر می تواند کارگشا باشد
. در ضمن، اعطای معافیت‌های مالیاتی برای بخش‌های گسترده و به‌طور نامحدود، می‌تواند منجر به فساد و فرار مالیاتی شود.
همچنین، استفاده از چند نرخ مالیاتی، می‌تواند باعث افزایش فرار مودیان مالیاتی شود.
برای رفع این مشکلات، نیاز به تناسب نرخ‌های مالیاتی با پتانسیل‌های اقتصادی بخش‌ها، تعریف پایه‌های مالیاتی جدید و کاهش استفاده از معافیت‌های نامحدود و نرخ‌های مالیاتی چندگانه، وجود دارد. با توجه به اینکه نرخ‌های مالیاتی در ایران در حد نسبتا بالایی قرار دارد، لازم است نظام مالیاتی بهبود یابد تا منجر به رشد درآمدهای مالیاتی و افزایش عدالت اجتماعی شود.
تعادل دخل و خرج
با توجه به تحولات اخیر در برخی ساختارهای اقتصادی کشور، شاخص‌های عملکردی نظام مالیاتی نشان دهنده یک شکاف واضح بین وضعیت فعلی و شرایط مطلوب هستند.
به همین دلیل، لازم است که برخی معافیت‌ها، ترجیحات، تخفیفات و در نهایت نرخ‌های مالیاتی در هر بخش با شرایط اقتصادی کشور در آن بخش، مطابقت داشته باشند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که تلاش برای افزایش درآمدهای مالیاتی دولت بدون کنترل مخارج دولت، باعث افزایش سهم مالیات‌ها در تأمین مالی مخارج دولت نمی‌شود. بنابراین، باید برنامه‌ای برای کنترل مخارج دولت تدوین کرد تا این اهداف به دست آیند.
در دهه‌های گذشته، عدم همخوانی درآمدها و مخارج دولت باعث کسری بودجه در بلندمدت، استقراض از بانک مرکزی جهت تأمین آن و تزریق درآمدهای ارزی ناشی از فروش نفت به اقتصاد کشور شده است.
این موضوع سرمنشأ پیدایش مشکلات دیگری در بخش‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور است، لذا باید در کنار تلاش برای افزایش درآمدهای مالیاتی، همواره به کنترل مخارج دولت توجه شود.
از این رو، با توجه به تغییرات موجود در ساختارهای اقتصادی کشور، لازم است که بازنگری شامل بررسی معافیت‌ها، ترجیحات، تخفیفات و در نهایت نرخ‌های مالیاتی در هر بخش با شرایط اقتصادی کشور در آن بخش صورت گیرد. بدون کنترل مخارج دولت، افزایش سهم مالیات‌ها در تأمین مالی مخارج دولت غیر ممکن است. به همین دلیل، باید برنامه‌ای برای کنترل مخارج دولت تدوین شود تا اهداف تعیین شده به دست آیند و
مشکلات در بخش‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور رفع شوند.
آمار درآمد مالیاتی ایران نسبت به سایر کشورها
در سال ۱۳۹۹، مالیات‌ها با تشکیل ۷۶ درصد از درآمدهای دولت، حدود ۱۹۸ هزار میلیارد تومان را تشکیل می دادند.
مالیات بر کالاها و خدمات با رشد ۱۳۵ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۶، بیشترین سهم را در بین مالیات‌ها به خود اختصاص داده است و سهم بیشتری از آن به مالیات بر ارزش افزوده مربوط می شود.
همچنین، مالیات بر درآمد ایرانی ها با ۳۲ هزار میلیارد تومان، تنها ۱۶ درصد از کل مجموع درآمدهای دولت را تشکیل می دهد.
با این حال، بسیاری از افراد معتقدند که ایرانی‌ها کمتر از شهروندان دیگر کشورها مالیات پرداخت می کنند و در مقایسه با کشورهای توسعه یافته، میزان پرداخت مالیات در ایران کمتر است. با بررسی وضعیت مالیاتی در دیگر کشورها، این نظر قابل توجه است.
مالیات در سایر کشورها
در کانادا، شهروندان متوسطاً ۳۰ درصد از درآمدهایشان را به عنوان مالیات به دولت پرداخت می‌کنند.
نرخ پرداخت مالیات براساس درآمد متفاوت است و بیشترین میزان مالیات مربوط به درآمدهای بیش از ۲۱۴ هزار دلار در سال است.
در چین، نرخ مالیات بالاست و هر شهروند چینی در میانگین ۴۵ درصد از درآمدش را به عنوان مالیات پرداخت میکند.
بخش عمده درآمد دولت چین نیز از طریق مالیات شهروندان به دست می‌آید، و ۶۸ درصد از مجموع درآمد مالیاتی برای شرکت‌ها و شخصیت‌های حقوقی است.
مالیات در مجارستان و دانمارک
مجارستانی‌ها بالاترین میزان مالیات را در میان کشورهای غربی پرداخت می‌کنند و نرخ متوسط پرداخت مالیات حدود ۵۰ درصد است.
در مجارستان، پرداخت مالیات براساس تفاوت درآمدها طبقه‌بندی شده است و بیشترین میزان پرداخت مالیات به درآمدهای بیش از ۶۸ هزار دلار در سال تعلق دارد.
در دانمارک، بیش از ۵۰ درصد درآمد دولت از مالیات به دست می‌آید.
درامدی مالیاتی دانمارک، از مالیات مستقیم بر درآمد افراد و شرکت‌ها تامین شده و یک سوم باقی‌مانده نیز از مالیات غیر مستقیم بر خدمات و کالاهاست.
با وجود نرخ بالای مالیات در دانمارک، این کشور دومین کشور شاد جهان است و رضایت نسبی و عمومی از عملکرد نظام اقتصادی دانمارک را نشان می‌دهد. همچنین، بیشتر شهروندان دانمارکی با وجود نرخ بسیار زیاد پرداخت مالیات، احساس نارضایتی ندارند.
مالیات در آمریکا و روسیه
آمریکایی‌ها کمترین پرداخت مالیات را در میان کشورهای غربی دارند. در سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶، فقط ۲۶ درصد از کل درآمد دولت آمریکا از مالیات تامین شده است و علاوه بر این، سیستم مالیاتی آمریکا بر درآمد خالص و نه دارایی تعلق می‌گیرد.
در عین حال، براساس نظرسنجی‌ها، احساس رضایت از پرداخت مالیات در آمریکا چندان زیاد نیست و بیشتر شهروندان به این باور هستند که ثروتمندان کشور در مقایسه با درآمدهای خود، اما مالیات مناسبی پرداخت نمی‌کنند.
در روسیه، نرخ مالیات نیز به نسبت پائین است و بیشترین میزان پرداخت مالیات برای شرکت‌های نفتی خصوصی به میزان ۴۵ درصد از درآمد است. به همین منظور برای شرکت‌های نفتی فعالیت اقتصادی در روسیه به دلیل نرخ بالای مالیات، به صرفه نیست، اما نرخ مالیات برای دیگر مشاغل در حد همان ۱۳ درصد و کمتر است. نرخ مالیات بر کالاها در روسیه نیز قابل توجه است و بین ۱۸ تا ۲۰ درصد است.
دولتمردان باید بکوشند با شناسایی سیستم مالیاتی دیگر کشورها، عیب و ایرادات سیستم مالیاتی کشور را شناسایی کنند تا از فرار مودیان مالیاتی بزرگ جلوگیری کنند و از آن طرف اخذ مالیات به نحوی باشد که تشویق کننده تولید و پیشرفت درون کشوری باشد.
و خروجی سیستم مالیاتی افزایش رضایتمندی مردم باشد.