گروه طالبان دیروز رسما وارد کابل شد و کنترل کاخ ریاست‌جمهوری و بسیاری از بخش‌های پایتخت را در دست گرفت. اما واکنش ایران به تحولات افغانستان چه بوده است؟
به گزارش روند بازار به نقل از تجارت‌نیوز، اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان روز گذشته از کشور گریخت. با فرار اشرف غنی طالبان اعلام پیروزی کرد.
تحولات افغانستان آنقدر سریع رخ داد که هیچ ناظر بیطرفی هم پیشروی طالبان با این سرعت را پیش‌بینی نمی‌کرد، حتی طالبان خود نیز تصور نمی‌کرد بدون هیچ گونه مقاومتی کشور را تصرف کند.
مقامات طالبان از روز گذشته تلاش می‌کنند روابط حسنه‌ای با کشورهای دیگر داشته باشند، حتی با دستورات پیاپی به دنبال ممانعت از تندروی‌های احتمالی نیروهای خود در کابل هستند. به نظر می‌رسد طالبان به دنبال آن است که چهره تازه‌ای از خود به نمایش بگذارد.
این گروه از سازمان‌های حقوق بشری خواسته که در کابل بمانند. از کشورهای خارجی خواسته سفارت‌های خود را تعطیل نکنند و تضمین داده که امنیت دیپلمات‌ها را برقرار می‌کند.
آیا باید طالبان را به رسمیت شناخت؟
در این شرایط کشورهای خارجی مواضع محتاطانه‌ای در قابل تحولات رخ داده اتخاذ کرده‌اند. یکی از مهمترین مسائل این است که آیا باید طالبان را به رسمیت شناخت؟
بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس جانسون از سازمان ملل و نیروهای ناتو خواست با یکدیگر متحد شوند: «ما نمی‌خواهیم به‌طور دو جانبه کسی طالبان را به رسمیت بشناسد.»
آمریکا هم تاکنون در این باره اعلام موضع نکرده است اما بعید است به زودی طالبان را به رسمیت بشناسد.
ضمیر کابلوف نماینده ویژه ریاست جمهوری روسیه در امور افغانستان گفت، مسکو برای به رسمیت شناختن نظام طالبان در افغانستان عجله نخواهد کرد. او افزود: “ما منتظر خواهیم ماند و خواهیم دید که این نظام چگونه رفتار خواهد کرد.”
پاکستان هم به عنوان همسایه افغانستان موضع مشابهی دارد. محمد شاه قریشی، وزیر خارجه پاکستان می‌گوید اسلام‌آباد «وقتی که زمانش فرا برسد» گروه طالبان را به رسمیت خواهد شناخت. او گفت: «پاکستان در افغانستان بی طرف است و فقط خواستار روابط خوب با همسایه‌اش است.»
چین پیشتر اعلام کرده بود که اگر طالبان با خشونت کابل را تصرف کند آن را به رسمیت نخواهد شناخت، حالا باید دید موضع جدید این کشور چیست.
موضع ایران چیست؟
اما ایران چه می‌گوید و چه موضعی دارد. ایران تاکنون تلاش کرده که تحولات در افغانستان صلح‌آمیز باشد. مرزهای خود را به روی نظامیان فراری باز کرده است. همچنین برای آواره‌گان نیز تمهیداتی اندیشیده است.
ایران چندی پیش مذاکراتی را هم میان گروه طالبان و دولت اشرف غنی ترتیب داد اما به نتیجه مطلوب نرسید.
ایران با احتیاط درباره طالبان اظهار نظر می‌کند. یکی از بحث‌برانگیزترین موضع‌گیری‌های مقامات ایرانی مربوط به توئیت رسول موسوی مدیرکل آسیای جنوبی وزارت امور خارجه است که چند روز پیش، پس از سقوط هرات از گروه طالبان با عنوان «امارات اسلامی» یاد کرد.
طالبان می‌گوید می خواهد در افغانستان امارات اسلامی تشکیل دهد. به همین جهت اقدام دیپلمات ایرانی به رسمیت شناختن طالبان تلقی شد و انتقاداتی از آن صورت گرفت.
اما در واقع به نظر می‌رسد ایران هنوز تصمیمی در این رابطه نگرفته است و می‌خواهد با حفظ آرامش تحولات را دنبال کند و موضع برخی سیاستمداران افغانستانی را تقویت کند. حمایت شب گذشته محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران از ابتکار حامد کرزی در همین راستاست.
برنامه حامد کرزی
حامد کرزی، رئیس‌جمهور پیشین افغانستان روز گذشته اعلام کرد که برای جلوگیری از هرج و مرج و کاهش درد و رنج مردم برای اداره بهتر امور مربوط به صلح و انتقال مسالمت‌آمیز قدرت شورای هماهنگی تشکیل داده است. این شورا شامل خود او، عبدالله عبدالله و گلبدین حکمتیار است.
این شورا از نیروهای امنیتی حکومت و نیروهای امنیتی طالبان خواست تا جلوی درگیری‌ها و هرج و مرج و تحریکات افراد غیرمسئول را قاطعانه بگیرند.
محمد جواد ظریف، ضمن بازنشر توئیت کرزی گفت: «خشونت و جنگ، همانند اشغال، هیچگاه راه فیصله مشکلات افغانستان نبوده و نخواهد بود.»
او با اشاره به تشکیل شورای هماهنگی از سوی حامد کرزی، عبدالله عبدالله و گلبدین حکمتیار گفت: «ابتکار برادران در شورای هماهنگی و دیگر رهبران افغانستان می‌تواند زمینه‌ساز گفتگو و انتقال مسالمت‌آمیز به صلح پایدار باشد.»
او افزود: «جمهوری اسلامی ایران به کوشش خود برای مصالحه در افغانستان ادامه می‌دهد.
ایران با احتیاط تحولات را دنبال می‌کند
امروز هم علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران موضع‌گیری مشابهی گرفت که نشان می‌دهد ایران با احتیاط تحولات را دنبال می‌کند.
شمخانی در توییتی نوشت: «دی ماه ۹۷ در سفر به کابل جلسه پرچالشی با رییس‌جمهور افغانستان داشتم. سخنان سوزناک امروز وزیر دفاع این کشور ترجمان آثار اشغال ۲۰ ساله افغانستان توسط آمریکا و عمق نفوذ و تاثیرگذاری واشنگتن در دولت این کشور بود. همچون ۴۰ سال گذشته پشتیبان مردم افغانستان و خواست و اراده آنها هستیم.»
اشاره شمخانی به اظهارات ژنرال بسم الله محمدی سرپرست وزارت دفاع ملی افغانستان است.
او به دنبال فرار اشرف غنی در توئیتر پیام تندی منتشر کرد و نوشت: آنها دستان ما را از پشت بستند و وطن را فروختند، لعنت به این مرد ثروتمند و گروهش (فرارو)
وضعیت نمایندگی‌های ایران در افغانستان
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه در واکنش به تحولات افغانستان گفت: در مورد وضعیت نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در افغانستان شرایط اینگونه است که از پنج نمایندگی کشورمان در افغانستان شامل کابل، مزار شریف، جلال آباد، هرات و قندهار، همکاران ما از مدتی قبل از سه نمایندگی شامل مزار شریف، جلال آباد و قندهار خارج شده بودند و فعالیت‌های خود را از کابل پیگیری می‌کردند.
وی افزود: البته به دلایلی جمع‌بندی این بود که تعطیلی این نمایندگی‌ها اعلام نشود و در حال حاضر در این سه نمایندگی تنها نگهبان و چند نفر از کارکنان محلی حضور دارند.
خطیب‌زاده ادمه داد: در مورد سفارت جمهوری اسلامی ایران در کابل، تقلیل نیروها صورت گرفته و تا جائی که فعالیت‌های ضروری سفارت مختل نشود همکاران برگشته‌اند.
سخنگوی وزارت خارجه گفت: دیپلمات‌های ما در هرات در سلامت بوده و مشکلی برای رفت و آمد به ایران ندارند اما به جهت اطمینان ترجیح داده شده است که فعلا در محل نمایندگی باقی بمانند (باشگاه خبرنگاران جوان).