ما همواره در طول شبانه روز با تراکنش‌های بانکی مختلفی از جمله: پرداخت قبض، خرید کالا از مغازه‌ها و فروشگاه‌ها، استعلام موجودی، انتقال وجه و… سر و کار داریم. همچنین در حال حاضر خریدهای اینترنتی و استفاده از درگاه‌های پرداخت در میان افراد بسیار رواج یافته. با این اوصاف، نهادی حاکمیتی به منظور کنترل و نظارت متمرکز در شبکه پرداخت تحت عنوان سامانه شاپرک به وجود آمده است.
شاپرک نقش مهمی در این شبکه ایفا می‌کند و وظایف مهمی در جهت توسعه و مشارکت بخش خصوصی در شبکه‌ی پرداخت کشور دارد. ما در این متن به معرفی کامل چیستی و وظایف شبکه‌ی شاپرک پرداخته و چگونگی ساخت درگاه پرداخت آن را شرح می‌دهیم.
نقش اصلی شاپرک در شبکه پرداخت چیست؟
شبکه الکترونیکی پرداخت کارت یا به اختصار شاپرک از زیرمجموعه شرکت‌های ملی انفورماتیک به شمار می‌رود که در سال ۱۳۹۰ با هدف سازماندهی دستگاههای پایانه فروش و کنترل رقابت بانک‌ها تاسیس و از ۵ دی ۱۳۹۱ فعالیت خود آغاز کرد. در واقع شاپرک رابطی در میان شبکه بانکی، بانک مرکزی و شرکت‌های PSP است که الگوی مشابهی با شبکه‌های پرداخت بین‌المللی دارد.
مهمترین تاثیر شاپرک در شبکه پرداخت این است که فعالیت‌های شرکت‌های ارائه دهنده خدمات بانکداری الکترونیک با استانداردهای یکسان و جهانی صورت می‌گیرد. بدین ترتیب بانک مرکزی می‌تواند نظارت همه جانبه و دقیق‌تری بر روی انجام عملیات‌های بانکی که به وسیله پایانه‌های فروش انجام می‌شود داشته باشد.
به گفته مدیر سابق بانک مرکزی ایران (محمود بهمنی): شاپرک وظیفه حاکمیتی و نظارتی بانک مرکزی در زمینه استانداردسازی، توزیع مناسب و نظارت بر مبادلات الکترونیکی کشور در مراکز فروش کالا و خدمات را بر عهده دارد. این سامانه مشابه SEPA در اروپا و INTRAC در کانادا است.
اما سوال به وجود آمده در این قسمت این است که شاپرک چگونه و با چه روش‌هایی قادر به استانداردسازی و نظارت بر مبادلات الکترونیکی کشور خواهد بود؟ از این رو ما در ادامه کاربران را نسبت به وظایف سامانه شاپرک آگاه می‌سازیم.
سامانه شاپرک چه وظایفی را بر عهده دارد؟
در گذر زمان و با توسعه شبکه پرداخت بانکی، وظایف سامانه شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک) گسترش یافت. از جمله وظایف شاپرک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱-اعطا مجوز به شرکت‌های PSP
یکی از مهمترین وظایف شاپرک، اعطا مجوز فعالیت در حوزه ارائه خدمات پرداخت الکترونیک به شرکت‌های PSP است. شرکت‌های PSP پس از اخذ مجوز از شاپرک ملزم به رعایت قوانین و مقررات بانک مرکزی خواهند بود و همواره تحت بازرسی توسط شاپرک قرار می‌گیرند.
۲-اعطا مجوز به شرکت‌های پرداخت‌یار
پرداخت‌یارها از دیگر شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت محسوب می‌شوند که بر اساس قرارداد منعقده با شاپرک و شرکت‌های PSP و در چارچوب سند تدوین شده از سوی بانک مرکزی قادر خواهند بود تا خدمات پرداخت بدون کارت را برای پذیرندگان خود مهیا کنند.
۳-انتشار گزارش اقتصادی شبکه الکترونیکی پرداخت کارت
شاپرک از تیر سال ۱۳۹۴ تا به حال گزارش اقتصادی شبکه الکترونیکی پرداخت کارت را به شکل ماهانه، سالانه و چهارساله منتشر می‌کند. هدف از این امر کمک‌رسانی به فعالان حوزه پرداخت الکترونیک داخل کشور برای عرصه‌های اجرایی و تصمیم‌گیری می‌باشد.
۴-جلوگیری از تخلف درگاه‌های پرداخت
به طور کلی در ایران سه نهاد یعنی: شاپرک، پلیس فتا و دادستانی می‌توانند در صورت شناسایی درگاه پرداخت متخلف و مشکوک درخواست بستن آن را به شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت بدهند. در این مسیر شرکت‌های ارائه دهنده ملزم به اجرای حکم این سه نهاد خواهند بود و در صورت سرپیچی با آنها برخورد می‌شود.
۵-ثبت و ارسال درخواست پذیرندگی به شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت
شاپرک با اجرا و راه‌اندازی سامانه جامع پذیرندگان به متقاضیان این امکان را می‌دهد تا درخواست‌های خود را به طور جامع ثبت و برای شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت ارسال نمایند. شاپرک درخواست پذیرندگی کاربران را تنها به شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت از پیش تایید شده ارسال می‌کند. با نظر به این موضوع، شرکت‌های PSP بعد از عقد قرارداد پذیرندگی و تحویل ابزار پذیرش می‌توانند تاییدیه خود را به شاپرک اعلام کنند.
وظایف شاپرک به صورت اجمالی
علاوه بر مواردی که پیشتر ذکر کردیم، شاپرک وظایف و مسئولیت‌های دیگری را عهده دار است که در زیر آنها را به صورت اجمالی نام برده‌ایم:
- فراهم کردن سازکاری یکسان برای فعالیت‌های شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت
- استانداردسازی خدمات ارائه شده
- افزایش میزان رضایت‌مندی متقاضیان
- گسترش و رشد بازار ابزارهای کارتی
- هدایت به سمت بهره برداری بهینه از منابع
- شفاف‌سازی تمامی فرآیندهای پرداخت تراکنش‌ها
آیا شاپرک از ارائه دهندگان درگاه پرداخت است؟
یکی از سوالاتی که همواره برای متقاضیان درگاه پرداخت پرداخت اینترنتی به وجود می‌آید این است که آیا شاپرک از ارائه دهندگان درگاه پرداخت می‌باشد یا خیر؟ بر خلاف باور عموم مردم، همان طور که از ماموریت شاپرک متوجه شدید، وظیفه تامین امنیت، زیرساخت پرداخت و نظارت بر شبکه پرداخت را دارا می‌باشد، به همین دلیل سامانه شاپرک هیچ درگاه پرداختی ارائه نمی‌کند!
چگونه باید درگاه پرداخت ساخت؟
هر کسب و کاری که نیاز به دریافت وجه آنلاین داشته باشد همچون: سایتهای فروشگاهی، فروشگاه‌های اینستاگرامی، فریلنسرها، خیریه‌ها و… می‌تواند از درگاه پرداخت استفاده کند. این امکان به وسیله شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداختی که زیر نظر شاپرک و بانک مرکزی مجاز به فعالیت هستند برای متقاضیان فراهم می‌شود.
دارندگان کسب و کارهای اینترنتی برای ساخت درگاه پرداخت می‌بایست مدارک لازم را جمع‌آوری و مراحل مختلفی را از جمله: ثبت نام، احراز هویت، ارسال مستندات و… طی کنند. همچنین ارسال مستندات و مدارک در اغلب شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت (رایان پی) مورد تایید شاپرک به صورت آنلاین انجام می‌شود و نیازی به مراجعه حضوری به این شرکتها نخواهد بود.
انتقاد وارده بر شاپرک کدام است؟
به گزارش برخی از مصرف‌کنندگان، سامانه جدید پرداخت کارتی موجب کاهش سرعت روند خریدهای از پایانه‌های فروش شده است. به صورتی که مبالغ پس از چندین ساعت به حساب صاحب پایانه فروش واریز می‌شود. با این وجود در ابتدا اجرای این طرح، وقفه‌های صورت گرفته در واریز مبالغ باعث نارضایتی طیف گسترده‌ای از فروشندگان و صاحبان کسب و کارها شد.
چرا درگاه پرداخت ما باید دارای نماد شاپرک باشد؟
با توجه به مطالبی که در این متن بیان کردیم، موضوع قابل برداشت این است که تمامی شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت باید تحت نظارت شبکه‌ی سراسری شاپرک باشند. این شرکتها درگاه‌های پرداخت خود را با نماد شاپرک که نشانه قانونی بودن فعالیت آنها است ارائه می‌دهند و در صورت بروز مشکلات احتمالی درگاه پرداخت، در جهت رفع آنها به متقاضیان یاری می‌رسانند.
منابع: عصربانک، اقتصاد نیوز، راه پرداخت، ویکی پدیا