بررسی آمارهای وزارت بهداشت نشان می‌دهد که از سال ۱۳۹۵ تا سال ۱۴۰۰، مرگ بیش از ۷۶ هزار نفر در ایران، منتسب به آلودگی هوا بود. خسارت‌های اقتصادی ناشی از این مرگ‌ومیرها، فقط در سال ۱۴۰۰، بیش از ۱۱ میلیارد دلار برآورد شده است.
به گزارش روند بازار به نقل از تجارت‌نیوز، برخی از آن به عنوان «بحران» یاد می‌کنند و برخی «معضل»؛ آلودگی هوا هر چه باشد، سالانه هزاران نفر را راهی بیمارستان می‌کند و اندک اندک جانشان را می‌گیرد. مرگ‌های بی‌صدایی که چندان به چشم مسئولان نمی‌آید. آلودگی هوا فقط در مدت پنج سال، جان بیش از ۷۶ هزار نفر را گرفته است.
تنها ایران نیست که با آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کنند. بسیاری از کشورها با این معضل مواجه هستند، اما نگاهی به آمارها نشان می‌دهد، وضعیت ایران در سال‌های اخیر بهتر که نشده هیچ، بدتر هم شده است. قانون هوای پاک هم بنا به گزارش‌های رسمی، در بایگانی سازمان‌ها مانده است و چندان اجرایی نمی‌شود.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی که به تازگی منتشر کرده، به وضعیت آلودگی هوا در ایران پرداخته است.
ایران در جایگاه ۲۱ آلودگی هوا در جهان
بررسی این مرکز نشان می‌دهد ایران (با غلظت ³۳۲/۵m/μ) در سال ۲۰۲۲ در رتبه ۲۱ آلوده‌ترین کشورهای جهان قرار داشت. این جایگاه به این معناست که غلظت هوای آلوده در ایران، بیش از ۶ برابر دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی و بیش از ۲.۵ برابر استاندارد ملی کشور است.
رتبه‌بندی کشورها بر اساس غلظت سالیانه هوا، نشان می‌دهد ایران در سال‌های اخیر روند صعودی از این نظر طی کرده است. به‌گونه‌ای که در سال ۲۰۱۸، غلظت سالیانه ۲۵ بود و حالا به ۳۲.۵ رسیده است.
هوای آلوده جان ۷۶ هزار نفر را گرفت
ماده ۲ قانون هوای پاک، وزارت بهداشت را مکلف کرده است که سالیانه هزینه‌های مستقیم آلودگی هوا در خصوص بیماری‌ها و مرگ‌ومیرهای منتسب به آلودگی هوا را به تفکیک آلاینده‌ها و شهرهای دارای اولویت منتشر کند.
در سال‌های اخیر وزارت بهداشت، بارها آمارهای مرگ‌های ناشی از هوای آلوده را اعلام کرد، اما به نظر گوشی برای شنیدن آنها نیست.
مرکز پژوهش‌های مجلس، مجموع آمارهای وزارت بهداشت را از سال‌های ۹۵ تا سال ۱۴۰۰ جمع‌آوری و منتشر کرد. بنا بر این گزارش، در سال‌های ۱۳۹۵، ۱۳۹۶، ۱۳۹۷، ۱۳۹۸، ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به طور میانگین و به ترتیب ۱۳ هزار و ۳۲۱ نفر، ۱۱ هزار و ۹۳ نفر، ۱۰ هزار و ۲۳۵ نفر، ۹ هزار و ۹۰۵ نفر، ۱۱ هزار و ۱۲۹ نفر و ۲۰ هزار و ۸۳۷ نفر مرگ کل منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق ۲.۵PM در ۲۷ شهر کشور با جمعیت تقریبی ۳۵ میلیون نفر است.
به عبارتی فقط در مدت ۵ سال، بیش از ۷۶ هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا ثبت و انتشار رسمی یافته است.
تعداد مرگ‌ومیرهای منتسب به آلاینده ۲.۵PM در شهر تهران و در سال ۱۴۰۰ (برای افراد بالای ۳۰ سال) ۶۳۹۸ نفر ثبت شد. از جمله بیماری‌هایی که در این زمینه برای علت مرگ‌های منتسب به هوای آلوده گزارش شده، می‌توان به انسداد ریوی، سکته مغزی، سرطان و بیماری‌های ایسکمیک قلبی اشاره کرد.
۱۱ میلیارد دلار؛ خسارت اقتصادی آلودگی هوا
اما هزینه مرگ‌های ناشی از هوای آلوده در ایران چه میزان است؟ آنطور که مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش داد، کل هزینه‌های مرتبط به مرگ‌ومیر ناشی از همه علل منتسب به ۲.۵PM در ایران، فقط در سال ۱۴۰۰، برابر ۱۱.۳ میلیارد دلار برآورد شده است.
به عبارتی اگر با کمترین قیمت دلار در سال ۱۴۰۰ یعنی ۲۱ هزار تومان محاسبه کنیم، حدود ۲۳۱ هزار میلیارد تومان هزینه اقتصادی داشته است.
سهم بودجه سازمان محیط زیست در سال ۱۴۰۰، ۱۲۲۸ میلیارد تومان بود. با این حساب، هزینه مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا، ۱۸۸ برابر بودجه محیط زیست بود.
مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در بخشی از گزارش خود نوشته که اگر این مبلغ هزینه‌کرد برای درمان و خسارت‌های وارده، در جهت جلوگیری از انتشار آلاینده‌ها استفاده شود، علاوه بر کنترل کیفیت پیامدهای مرگ و بیماری منتسب، به بهبود کیفیت زندگی به شکل پایدار و اصولی منجر خواهد شد.
برای شهر تهران نیز هزینه اقتصادی مرگ‌های ناشی از مواجهه با ذرات معلق در سال ۱۴۰۰، به طور میانگین سه میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار برآورد شد.
افسردگی تا مهاجرت؛ از تبعات آلودگی هوا
خسارت آلودگی هوا فقط در مرگ‌ومیرها و هزینه اقتصادی ناشی از آن خلاصه نمی‌شود. مرکز پژوهش‌های مجلس نیز با اشاره به این موضوع، پیامدهای دیگر آلودگی هوا در کشور را اینطور عنوان کرد:
تعطیلی مدارس، ادارات، کسب‌وکارها و صنایع
کاهش اعتماد مردم به دولت و نظام
افسردگی و کاهش تحرکات و پویایی جامعه
مهاجرت نخبگان
کاهش کیفیت زندگی
خسارت به مردم از منظر سلامت روحی و روانی
در بخش دیگری از این گزارش با اشاره به قانون هوای پاک که در سال ۹۶ تصویب شد، آمده که به طور خلاصه از میان ۵۶ ماده مقرر در قانون هوای پاک و آیین‌نامه فنی آن، اجرای ۲۲ ماده به صورت ضعیف، ۱۷ ماده متوسط و ۱۷ ماده خوب برآورد شده است.