چکیده : کالای متروکه در گمرک، هنگامی که کالا بیش از زمان تعیین شده باقی بماند و توسط صاحبان آن به دلایل مختلف ترخیص نشود یا مراجع قضایی مانع از ترخیص آن شوند رخ می‌دهد.
کالای متروکه در گمرک یک مفهوم حیاتی در زمینه تجارت بین‌الملل و یکی از مسائل کلان در حوزه امور گمرکی است. این پدیده هنگامی اتفاق می‌افتد که کالای وارداتی به هر دلیلی از گمرک ترخیص نشود و به همان صورت در انبارهای گمرکی متوقف باقی بماند. متروکه شدن کالا در گمرک تاثیرات قابل‌توجهی بر صنعت و اقتصاد کشورها می‌گذارد. این وضعیت معمولا به دلیل عدم رعایت قوانین و مقررات، مغایرت با استانداردهای موجود، اختلافات مالیاتی یا مسائل مربوط به ترخیص، مشکلات حقوقی یا هر گونه نقص و تعارض در مدارک مورد نیاز به وجود می‌آید. کالای متروکه نه تنها موجب تاخیر و به وجود آوردن مشکلاتی برای واردکنندگان یا صادرکنندگان می‌شود، بلکه به صورت مستقیم، به نقض قوانین گمرکی نیز منتهی می‌شود. این پدیده از لحاظ اقتصادی و حقوقی پیامدهای جدی را به همراه خواهد داشت. به همین دلیل، شناخت دقیق این مفهوم و مدیریت آن در تجارت بین‌المللی امری ضروری است. در این مقاله ما به بررسی ابعاد مختلف کالای متروکه گمرک می‌پردازیم.
منظور از کالای متروکه چیست؟
کالای متروکه از جمله تخلفات گمرکی است که در مفهوم کلی به معنای عدم ترخیص بار در زمان تعیین شده است. در چنین شرایطی، بار وارداتی مدت زمان طولانی‌تری در انبارهای گمرک باقی می‌ماند و زمان ورود آن به بازار مقصد با تاخیر روبرو می‌شود.
این پدیده ممکن است به دلایل مختلفی از جمله مشکلات مالیاتی، مشکلات در آماده‌سازی اسناد و مدارک و یا عدم رعایت استانداردهای موجود اتفاق بیفتد.
یک کالا در چه صورتی متروکه محسوب می‌شود؟
زمان لازم برای متروکه خواندن یک کالا با توجه به قوانین و مقررات متروکی در گمرک تعیین می‌شود. به موجب ماده قانون، واردکننده موظف است ظرف مدت ۳ ماه کالای وارداتی خود را از گمرک ترخیص کند در غیر این صورت محموله متروکه خوانده می‌شود. گاهی‌اوقات با توجه به صلاحدید اداره گمرک، کالای وارد شده می‌تواند تا ۴ ماه نیز بدن متروکه شدن در گمرک باقی بماند. این مدت زمان برای ترخیص از فرودگاه کوتاه‌تر است و صاحب بار کمتر از ۷۰ روز برای ترخیص کالای خود فرصت دارد.
دلایل متروکه شدن کالا در گمرک چیست؟
متروکه ماندن کالا به دلایل مختلفی رخ می‌دهد که تعدادی از مهم‌ترین آن‌ها را با یکدیگر مرور خواهیم کرد:
- اشتباهات مالیاتی
- مشکلات اسنادی و تجاری
- عدم پرداخت مالیات و گمرکی
- مشکلات تحویل و حمل و نقل
- عدم رعایت استانداردهای موجود
بسیاری از این دلایل با رعایت قوانین و مقررات قابل پیشگیری است.
عدم پرداخت مالیات و گمرکی
فرض کنید یک واردکننده قرار است محموله‌ای را از کشوری خارجی به ایران وارد کند اما بنا به دلایل مالی یا انفعالی، این فرد عدم پرداخت مالیات را انتخاب می‌کند. در چنین شرایطی تا زمانی که حقوق گمرکی پرداخته نشوند، کالا بدون ترخیص در انبار گمرک باقی می‌ماند.
مشکلات مربوط به امور اسنادی و تجاری
ممکن است واردکننده اسناد و مدارک مورد نیاز برای ترخیص کالا را نادرست یا ناقص تهیه کند. این مشکلات اسنادی باعث تاخیر یا توقف کامل در روند ترخیص می‌شود که نتیجه متروکه ماندن کالا در گمرک را به همراه دارد؛ تا زمانی که این نواقص به شکلی صحیح برطرف نشوند متروکی ادامه دارد.
اشتباهات مالیاتی
هنگامی که واردکننده کالا به اشتباه مبلغ مالیات را نادرست محاسبه کند یا تخمین بزند، ترخیص کالا صورت نمی‌گیرد و محموله وارداتی حتی به‌صورت موقت نیز ممکن است به عنوان کالای متروکه در نظر گرفته شود.
عدم رعایت استانداردهای موجود
عدم رعایت استانداردهای موجود یکی از دلایل متروکه شدن کالاها در گمرک است. این استانداردها به منظور تامین ایمنی، بهداشت، محیط زیست و کیفیت محصولات مورد استفاده قرار می‌گیرند. عدم رعایت این استانداردها می‌تواند باعث به تعویق انداختن ترخیص کالا و در نهایت متروکه شدن در گمرک شود.
پیامدهای کالای متروکه در گمرک چیست؟
کالاهای متروک در گمرک معمولا برای مدتی طولانی در انتظار ترخیص یا حل مشکلات قضایی باقی می‌مانند. متروک ماندن این کالاها پیامدهای مختلفی برای صاحبان آن‌ها و اقتصاد کشورها به همراه دارد که ممکن است معضلات بیشتری برای آن‌ها به وجود بیاورد.
از جمله این پیامدها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تاخیر در تامین محصولات
- از دست رفتن سرمایه
- افزایش هزینه‌ها
- تعطیلی تجارت
- ضررهای مالی
نگهداری این کالاها در انبارهای گمرکی معمولا به افزایش هزینه‌های انبارداری منجر می‌شود. پرداخت هزینه‌ها بر عهده واردکننده یا صاحب کالا است. واردکننده در صورت متروک ماندن بار، ممکن است مجبور به پرداخت مبالغ هنگفتی به عنوان جریمه ناشی از تاخیر در تحویل نیز بشود.
همچنین، در صورتی که کالاهای متروکه جزء مهمی از زنجیره تولید یا توزیع محسوب شوند، تاخیر در ترخیص آن‌ها می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی در تامین محصولات نهایی و توزیع شود.
در کل، کالای متروکه در گمرک می‌تواند پیامدهای جدی اقتصادی و حقوقی را برای افراد و شرکت‌ها به همراه داشته باشد. برای جلوگیری از این موقعیت‌ها، رعایت مقررات گمرکی و حقوقی و همچنین مدیریت مناسب فرآیند ترخیص کالاها بسیار حیاتی است.
صاحب بار می‌تواند به متروک شدن کالای خود اعتراض کند؟
صاحب بار می‌تواند به متروک شدن کالای خود در گمرک اعتراض کند. مراحل اعتراض صاحب بار به کالای متروکه، به شرح زیر است:
- تقاضای بازنگری در رابطه با ترخیص کالا
- درخواست رسیدگی قضایی به وضعیت موجود
- مشورت با مشاور حقوقی یا ترخیص کار گمرک
- تعامل با مقامات گمرکی و قبول مسئولیت
این اعتراض ممکن است به صورت مکتوب (به شکل نامه رسمی) یا شفاهی با مراجعه به گمرک صورت بگیرد.
راهکارهای جلوگیری از متروکه شدن کالا چیست؟
اتخاذ راهکارهایی که بتواند از فرآیند متروک شدن کالا در گمرک جلوگیری کند، اهمیت زیادی دارد. چرا که به این ترتیب از مشکلات اقتصادی و اجتماعی بسیاری جلوگیری می‌شود.
راهکارهایی که باعث به حداقل رسیدن احتمال متروک شدن کالا در گمرک می‌شود، عبارتند از:
- رعایت مقررات و استانداردها
- تامین مدارک و اسناد صحیح
- پرداخت به موقع مالیات و گمرکی
- پیگیری مستمر فرآیند ترخیص کالا
- مدیریت بهینه انبارها و حمل و نقل
- آگاهی از تغییرات قوانین و مقررات (به‌روز)
- استفاده از مشاوران و کارشناسان متخصص
از ابتدای فرآیند واردات، لازم است که قوانین و مقررات مربوط به کالا شامل موراد بهداشتی، زیست محیطی و ایمنی به دقت مطالعه شود تا با رعایت آن‌ها احتمال متروک شدن کالاها کاهش پیدا کند.
همچنین قبل از شروع فرآیند ترخیص لازم است که یک بار تمامی مدارک و مجوزهای لازم برای ترخیص کالا (فاکتورها، رسید پرداخت، بارنامه)، به دقت بررسی شود تا مشکلاتی به دلیل نقص در اسناد و مدارک به وجود نیاید.
کالاهای متروک شده به چه سرنوشتی دچار می‌شوند؟
کالاهای متروک مانده در گمرک به دلیل مشکلات گمرکی، حقوقی و مالی با سرنوشت‌های متفاوتی مواجه می‌شوند. سناریوهای مختلفی که ممکن است در چنین شرایطی رخ بدهد، به شرح زیر است:
ترخیص کالا و واردات به بازار
در صورتی که مسائل گمرکی یا مشکلات حقوقی مرتبط با کالاهای وارداتی برطرف شوند؛ صاحب کالاها می‌توانند با اقدام مجدد فرآیند ترخیص کالا از گمرک را شروع کند و اجناس وارداتی خود را پس از ترخیص وارد بازار کند.
تصفیه مالیات و پرداخت جریمه
تصفیه مالیات و پرداخت جریمه برای کالای متروک در گمرک، به معنای پرداخت هزینه‌های مالی و جریمه‌های مرتبط با کالا به منظور ترخیص و رفع مشکلات پیش آمده است. وارد کننده برای ترخیص بدون مشکل کالا از گمرک، ملزم به پرداخت مالیات‌ها و هزینه‌های مرتبط و همچنین پرداخت جریمه‌های تاخیری می‌باشد.
حواله به مراجع قضائی
در مواردی که تخلفات جدی یا مسائل قانونی وجود داشته باشد، کالاها به دستور مراجع قضائی به صورت موقت، تا برطرف شدن مشکل پیش آمده و تعیین سرنوشت نهایی، به صورت کالای متروک در گمرک نگهداری می‌شوند. این اقدام یک فرآیند قانونی است که تحت نظارت مراجع قضائی انجام می‌شود.
مصادره و تملک دولت:
در برخی موارد حادتر، اگر تخلفات جدی رخ داده باشد، مالک کالا قابل شناسایی نباشد یا وارد کننده تعهدات مالی را انجام نداده باشد، کالاها ممکن است توسط دولت مصادره شده و به عنوان دارائی دولتی تحت تملک او قرار بگیرند.
تخریب یا مزایده عمومی
در صورتی که کالای وارداتی از لحاظ بهداشتی یا ایمنی مشکلی داشته باشد و سلامت مصرف‌کننده را با خطر مواجه کند، گمرک مانع از ترخیص کالا می‌شود و این اجناس تا تعیین تکلیف نهایی و تصمیم‌گیری در مورد تخریب یا به مزایده گذاشتن آن‌ها به عنوان کالای متروک در گمرک باقی می‌مانند.
جمع‌بندی کالای متروکه در گمرک
کالای متروکه در گمرک، باعث بروز اختلال در روند تجارت بین‌المللی و واردات کالاها به کشور می‌شود. در چنین شرایطی نه تنها وارد کننده کالا بلکه اقتصاد کشورها نیز تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند. متروکه شدن کالا در گمرک نشان‌دهنده رعایت نشدن قوانین مربوطه است. به همین دلیل اطلاع از قوانین به‌روز واردات و صادرات و مشورت گرفتن از کارشناسان باتجربه گمرکی می‌تواند احتمال متروکه شدن کالا را کاهش دهد.
می‌توان گفت دلیل اصلی به وجود آمدن کالای متروکه، عدم رعایت استانداردهای لازم و عدم رعایت قوانین و مقررات مربوطه است. تاخیر در پرداخت عوارض و مالیات‌ها، دلیل دیگری است که باعث به وجود آمدن مشکلات ترخیصی برای کالاهای وارداتی می‌شود. مشورت با شرکت‌های بازرگانی باتجربه که سابقه ترخیص کالاهای زیادی بدون مشکل و اختلال را داشته‌اند می‌تواند به تجار و بازرگانان کمک کند.